Honderd jaar progressieve onderwijshervormingen hebben het uit het hoofd leren van feiten bestempeld als afstompend en zelfs schadelijk voor het zich ontplooiende brein. Maar hebben we hier niet een grote fout gemaakt? Parate kennis en een goed geheugen zijn nog steeds van grote waarde – ook in een tijdperk waarin internet en google fungeren als ons externe geheugen. Essentiële menselijke eigenschappen als creativiteit, humor en inventiviteit zijn afhankelijk van ons geheugen. Het onderwijs moet hier veel beter op inspelen, stelt de Amerikaanse wetenschapsjournalist Joshua Foer in de 29e Van der Leeuw-lezing.
Co-referent Robbert Dijkgraaf voorspelt dat onze parate kennis steeds kleiner zal worden. De keuze van essentiële brokken kennis die iedere scholier en student paraat moet hebben, wordt steeds moeilijker. In Nederland is deze discussie op gang gekomen rond de vorming van verschillende canons. Een gewetensvraag daarbij is of we aan onze medemens altijd dezelfde eisen stellen als aan onszelf.
Beeldregistratie van de 29e Van der Leeuw-lezing:
Joshua Foer
Chronische vergeetachtigheid is volgens Joshua Foer een fundamenteel kenmerk van onze moderne cultuur. We leven in een zondvloed van gedrukte woorden en dat is funest voor ons geheugen. Van intensieve lezers die hele teksten uit hun hoofd leerden, zijn we extensieve lezers geworden. We lezen, lezen, lezen en we vergeten, vergeten, vergeten.
De afgelopen eeuw was een slechte periode voor het geheugen. Honderd jaar progressieve onderwijshervormingen hebben het uit het hoofd leren van feiten bestempeld als afstompend en zelfs schadelijk voor het zich ontplooiende brein. Maar, vraagt Foer zich af, hebben we hier niet een grote fout gemaakt? Feiten doen er wel degelijk nog toe. Wanneer we leerlingen tot weetgierige en goedgeïnformeerde burgers willen vormen, dan moeten we hen de elementaire wegwijzers verschaffen die hen door een leven van leren kunnen leiden. Dat geldt ook in een nieuw tijdperk waarin we via het internet, en in de toekomst zelfs als ‘cyborgs’, direct in verbinding staan met alle kennisbronnen van de wereld. Essentiële menselijke eigenschappen als creativiteit, humor en inventiviteit zijn afhankelijk van ons geheugen. Het onderwijs moet hier veel beter op inspelen, vindt Foer. Een van de belangrijkste taken van onze scholen is de nieuwe generatie te doordrenken met de collectieve kennis van onze cultuur. En op dat punt leveren ze aantoonbaar slecht werk.
Joshua Foer (Washington DC 1984) studeerde evolutionaire biologie (Yale University) en schrijft als wetenschapsjournalist voor National Geographic, Esquire, The New York Times, The Washington Post en Slate. Hij is medeoprichter van de Atlas Obscura, een internetgids voor wereldwonderen en curiosa. In 1996 werd hij na een jaar intensief trainen Amerikaans geheugenkampioen. Over dit opmerkelijke project gaat zijn eerste boek: ‘Moonwalking with Einstein. The Art and Science of Remembering Everything’ (‘Het geheugenpaleis’).
Robbert Dijkgraaf
Bij de beklimming van de steeds groeiende berg van kennis is het niet eenvoudig punten te vinden om ons aan vast te houden. Per definitie zal de fractie parate kennis steeds kleiner worden en de keuze van ankerpunten steeds moeilijker. Wat zijn essentiële brokken kennis waar we met ons gehele gewicht aan durven hangen en die het ons mogelijk maken verder omhoog te klimmen? In Nederland is deze discussie op gang gekomen rond de vorming van verschillende canons. Een gewetensvraag daarbij is of we aan onze medemens altijd dezelfde eisen stellen als aan onszelf.
Robbert Dijkgraaf (Ridderkerk 1960) is president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en universiteitshoogleraar mathematische fysica aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is actief op het snijvlak van wetenschap, kunst en maatschappij en heeft een passie voor de popularisering van wetenschappelijk onderzoek.
Literair Dispuut Flanor
Dinsdag 18 oktober, 20.30 uur
Voorbeschouwing door prof.dr. Paul van Geert
Traditiegetrouw organiseert Literair Dispuut Flanor ieder jaar een voorbeschouwing op de Van der Leeuw-lezing. Dit jaar spreekt prof.dr. Paul van Geert, hoogleraar en onderzoeker in de ontwikkelingspsychologie. Van Geert houdt zich onder andere bezig met leerprocessen.
Waar: Café Wolthoorn & Co, Turftorenstraat 6, Groningen
Toegang: € 4,- | voor studenten € 3,-